فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن (هیپ)

مقدمه

تعویض مفصل لگن یکی از عمل‌های جراحی رایج برای افرادی است که به دلیل آرتروز شدید،شکستگی ها به دنبال زمین خوردن در سالمندان،آسیب‌های جدی یا سایر مشکلات مفصلی، دچار درد و محدودیت حرکتی شده‌اند. بعد از جراحی، روند بهبودی نیازمند یک برنامه فیزیوتراپی اصولی است تا بیمار بتواند هرچه سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره بازگردد.

در این مقاله، به بررسی اهمیت فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل لگن، مزایای آن، مراحل توانبخشی و تمرینات مناسب برای بهبود سریع‌تر خواهیم پرداخت.

اهمیت فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل لگن

فیزیوتراپی یکی از مهم‌ترین بخش‌های توانبخشی بعد از عمل جراحی تعویض مفصل لگن است. بدون انجام تمرینات مناسب، بیمار ممکن است دچار مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، کاهش دامنه حرکتی و حتی مشکلات تعادلی شود.

 

برخی از مهم‌ترین اهداف فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن عبارتند از:

• کاهش درد و التهاب
• بهبود دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری مفصل
• تقویت عضلات اطراف مفصل جدید
• افزایش تعادل و پیشگیری از افتادن
• بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره

⚠️ نکته مهم: درصد زیادی از این جراحی ها مربوط به سالمندان است که به دنبال زمین خوردن مجبور به تعویض مفصل شده اند شروع سریع تر فیزیوتراپی و تمرین درمانی برای این افراد ضروری است زیرا از نظر روانی ترس از زمین خوردن دوباره میتواند تاثیرات بدی روی این افراد بگذارد و حرکت و فعالیت را به تاخیر بیاندازد.

 

تمرینات فیزیوتراپی در هفته اول تا چهارم پس از تعویض مفصل لگن

پس از تعویض مفصل لگن، تمرینات فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود عملکرد مفصل جدید، کاهش درد، و افزایش دامنه حرکتی دارند. در هفته اول تا چهارم، تمرینات باید به‌صورت تدریجی و کنترل‌شده انجام شوند تا فشار بیش از حد به مفصل جدید وارد نشود. در ادامه، تمرینات مناسب برای این دوره را مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم.

 

⚠️ نکته: تمرینات حتما زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شود۰

 

✅ اصول کلی تمرینات در هفته اول تا چهارم

• همیشه قبل از شروع تمرینات با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
• تمرینات را به‌آرامی و بدون ایجاد درد انجام دهید.
• از واکر یا عصا برای حفظ تعادل استفاده کنید.
• در هنگام انجام تمرینات، لگن را بیش از ۹۰ درجه خم نکنید.

✅ هفته اول: تمرینات پایه برای جلوگیری از ضعف عضلانی و بهبود گردش خون

در این مرحله، تمرکز اصلی بر جلوگیری از لخته شدن خون، کاهش تورم و حفظ قدرت عضلات است. این تمرینات معمولاً در تخت انجام می‌شوند و شامل حرکات ایزومتریک و تمرینات ساده‌ای هستند که فشار زیادی به مفصل وارد نمی‌کنند.

۱. حرکت مچ پا (پمپ مچ پا) – برای بهبود گردش خون

✅ نحوه انجام:

• در حالت درازکش، مچ پای خود را به‌آرامی به سمت بالا (رو به صورت) و سپس به سمت پایین حرکت دهید.
• این حرکت را برای هر پا ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.

⏳ تعداد: ۳ تا ۵ بار در روز.

 

 

۲. انقباض عضله ران (کوادریسپس) – برای تقویت عضلات جلوی ران

✅ نحوه انجام:

• دراز بکشید و عضلات جلوی ران (کوادریسپس) را سفت کنید، طوری که زانو کاملاً صاف شود.
• ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید.
• این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار انجام دهید.

⏳ تعداد: ۳ تا ۵ بار در روز.

۳. فشردن عضلات باسن (گلوتئال) – برای تقویت عضلات لگن

✅ نحوه انجام:

• در حالت درازکش، عضلات باسن را منقبض کنید و به هم فشار دهید.
• ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید.
• ۱۰ بار تکرار کنید.

⏳ تعداد: ۳ تا ۵ بار در روز.

 

۴. حرکت کشویی پاشنه – برای افزایش دامنه حرکتی لگن

 

✅ نحوه انجام:

• دراز بکشید و پای عمل‌شده را به‌آرامی روی سطح تخت به سمت بدن خم کنید، سپس آن را صاف کنید.
• زانو را بیش از ۹۰ درجه خم نکنید.
• ۱۰ بار تکرار کنید.

⏳ تعداد: ۲ تا ۳ بار در روز.

✅ هفته دوم: افزایش تحرک و بهبود تعادل

در این مرحله، بیمار می‌تواند تمرینات نشسته و ایستاده سبک را شروع کند.

 

۵. تمرین بلند کردن مستقیم پا – برای تقویت عضلات ران

✅ نحوه انجام:

• در حالت درازکش، پای سالم را خم کنید و پای عمل‌شده را صاف نگه دارید.
• پای عمل‌شده را ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر از زمین بلند کنید و ۵ ثانیه نگه دارید، سپس آرام پایین بیاورید.
• ۱۰ بار تکرار کنید.

⏳ تعداد: ۲ تا ۳ بار در روز.

 

✅ هفته سوم: افزایش قدرت عضلانی و تعادل در این مرحله، بیمار باید تمرینات را کمی پیشرفته‌تر کند تا آمادگی بیشتری برای راه رفتن مستقل داشته باشد.

 

۷. بلند شدن روی پنجه پا – برای تقویت عضلات ساق و تعادل

در صورتیکه پزشک اجازه ی وزن اندازی به شما داده باشد.

✅ نحوه انجام:

• در کنار واکر یا یک سطح محکم بایستید.
• به‌آرامی روی پنجه پا بلند شوید و سپس پایین بیایید.
• ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.

⏳ تعداد: ۲ تا ۳ بار در روز.

 

۸. راه رفتن با کمک عصا یا واکر

 

✅ نحوه انجام:

• هنگام راه رفتن، ابتدا واکر را کمی جلو ببرید.
• سپس پای عمل‌شده را به جلو بیاورید و بعد پای سالم را حرکت دهید.
• هر روز مقدار کمی مسافت را افزایش دهید.

⏳ تعداد: چندین بار در روز بر اساس توانایی.

 

✅ هفته چهارم: آماده‌سازی برای انجام فعالیت‌های روزمره

 

در این مرحله، بیمار باید اعتمادبه‌نفس بیشتری در حرکت داشته باشد. تمرینات باید روی افزایش تعادل و استقامت متمرکز باشند.

 

۹. تمرین تعادل – برای جلوگیری از افتادن

مانند تمرین به عقب راه رفتن

تمرین بلند کردن پا و گذاشتن روی استپ یا یک پله کوتان ۱۵ سانتی متری.

 

⚠️ نکات مهم هنگام انجام تمرینات

✔️ تمرینات را با آرامش انجام دهید و از عجله کردن بپرهیزید.

✔️ از درد شدید هنگام انجام تمرینات خودداری کنید. اگر دردی احساس کردید، تمرین را متوقف کنید.

✔️ از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا تا زمانی که پزشک توصیه کند، استفاده کنید.

✔️ از چرخاندن ناگهانی لگن یا خم شدن بیش از ۹۰ درجه خودداری کنید.

✔️ تمرینات را به‌طور منظم انجام دهید تا بهترین نتیجه را بگیرید.

 

نکات مهمی که بیمار بعد از تعویض مفصل لگن (هیپ) باید رعایت کند

پس از جراحی تعویض مفصل لگن، رعایت برخی نکات ایمنی برای جلوگیری از آسیب به مفصل جدید ضروری است. این نکات شامل نحوه صحیح بلند شدن از تخت، نشستن، راه رفتن، و انجام فعالیت‌های روزمره است. در ادامه، تمامی مواردی که بیمار باید رعایت کند را بررسی می‌کنیم.

۱. نحوه صحیح بلند شدن از تخت

یکی از مهم‌ترین مواردی که بیمار باید یاد بگیرد، نحوه صحیح بلند شدن از تخت است. بلند شدن نادرست می‌تواند به مفصل جدید آسیب برساند یا باعث دررفتگی آن شود.

 

مراحل صحیح بلند شدن از تخت:

1. برای محافظت از پروتز بهتر است روزهای اول از حالت طاقباز جای خود بلند شوید:

• اگر عمل روی پای راست انجام شده، ابتدا پای چپ خود را از تخت پایین بیاورید

2. پای عمل شده را به آرامی به بیرون هدایت کنید:

• با کمک دستان خود، پای سالم را روی زمین قرار دهید.

3. از دستان خود برای حمایت استفاده کنید:

• با استفاده از دستان خود روی تخت فشار بیاورید تا به حالت نشسته درآیید.

4. از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا استفاده کنید:

• هنگام ایستادن، از عصا یا واکر کمک بگیرید تا فشاری روی مفصل جدید وارد نشود.

 

 

 

⚠️ از خم شدن بیش از حد هنگام بلند شدن خودداری کنید. زانوها و لگن باید هم‌سطح یا لگن کمی بالاتر از زانوها باشد.

 

۲. ارتفاع مناسب صندلی و تخت

نشستن روی صندلی‌های خیلی کوتاه یا نرم می‌تواند باعث خم شدن بیش از حد لگن شده و به مفصل جدید آسیب بزند.

 

✅ ارتفاع مناسب صندلی:

• صندلی باید طوری باشد که هنگام نشستن، زاویه لگن بیش از ۹۰ درجه نشود.
• بهتر است از صندلی‌های دارای دسته استفاده شود تا هنگام نشستن و برخاستن از دستان خود کمک بگیرید.

✅ ارتفاع مناسب تخت:

• تخت نباید خیلی کوتاه باشد. ارتفاع ایده‌آل تخت حداقل ۵۰ سانتی‌متر از زمین است.
• هنگام نشستن روی لبه تخت، کف پاها باید کاملاً روی زمین قرار بگیرد.

 

⚠️ از نشستن روی مبل‌های نرم، کاناپه‌های فرو رونده یا صندلی‌های بدون پشتی خودداری کنید.

 

۳. زاویه مجاز خم شدن مفصل لگن

یکی از مهم‌ترین مواردی که بعد از تعویض مفصل لگن باید رعایت شود، عدم خم شدن بیش از حد لگن ، برای محافظت از پروتز مفصل است.

 

✅ زاویه مجاز خم شدن لگن:

• بیمار نباید لگن خود را بیش از ۹۰ درجه خم کند.
• از خم شدن به جلو هنگام برداشتن اشیا از روی زمین خودداری کنید.
• هنگام پوشیدن کفش و جوراب از ابزار کمکی مانند پاشنه‌کِش بلند استفاده کنید.

 

⚠️نکته بسیار مهم:هرگونه حرکت چرخشی شدید یا خم شدن ناگهانی به طرفین ممنوع است.زیرا احتمال خطر در رفتگی پروتز در هفته های اول وجود دارد.

 

۴. نحوه صحیح نشستن و برخاستن بعد از تعویض مفصل لگن

✅ نحوه صحیح نشستن:

1. به آرامی روی لبه صندلی بنشینید و از دستان خود برای حمایت استفاده کنید.
2. هنگام نشستن، پای عمل شده را کمی به جلو ببرید تا از خم شدن زیاد لگن جلوگیری شود.
3. زانوهای خود را خیلی به سمت سینه جمع نکنید و پشت خود را صاف نگه دارید.

✅ نحوه صحیح برخاستن:

1. از دسته‌های صندلی برای فشار دادن به بالا و کمک به ایستادن استفاده کنید.
2. پای عمل شده را کمی جلوتر قرار دهید و وزن خود را روی پای سالم بیندازید.
3. از خم شدن بیش از حد هنگام بلند شدن خودداری کنید.

 

 

۵. نحوه صحیح خوابیدن و تغییر وضعیت در تخت

✅ نحوه صحیح خوابیدن:

• بهترین حالت خوابیدن، به پشت (طاق‌باز) است.
• یک بالش بین پاها قرار دهید تا از چرخش ناگهانی لگن جلوگیری شود.
• اگر به پهلو می‌خوابید، حتماً روی پهلوی سالم بخوابید و یک بالش بین زانوها قرار دهید.

 

⚠️خوابیدن روی شکم توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است فشار زیادی به مفصل جدید وارد کند.

۶. استفاده از وسایل کمکی (واکر، عصا، توالت فرنگی و…)

✅ واکر یا عصا:

• در هفته‌های اول، بیمار باید از واکر یا عصا برای حفظ تعادل استفاده کند.
• هنگام راه رفتن، ابتدا واکر را جلو ببرید، سپس پای عمل شده و بعد پای سالم را حرکت دهید.

✅ توالت فرنگی:

• استفاده از دستگاه بالابر توالت توصیه می‌شود تا از خم شدن زیاد لگن جلوگیری شود.

✅ ابزار کمکی برای پوشیدن جوراب و کفش:

• بیماران باید از وسیله کش جوراب و پاشنه‌کِش بلند برای پوشیدن کفش استفاده کنند.

⚠️ از پوشیدن کفش‌های پاشنه‌دار یا کفش‌های بدون پشتی خودداری کنید.

۷. اجتناب از حرکات خطرناک

❌ حرکاتی که باید از آن‌ها پرهیز کنید:

• خم شدن بیش از ۹۰ درجه: هنگام نشستن، بلند شدن، یا برداشتن اشیا از روی زمین.
• چرخش ناگهانی لگن: پیچیدن بالاتنه بدون حرکت دادن کل بدن.
• نشستن روی زمین یا مبل‌های خیلی کوتاه.
• بالا رفتن از پله بدون کمک یا محافظ.
• نشستن چهارزانو یا روی زانو.

✅ حرکات مجاز:

• نشستن روی صندلی مناسب با ارتفاع مناسب.
• راه رفتن آرام با استفاده از عصا یا واکر در هفته‌های اول.
• بالا رفتن از پله با روش “پای سالم جلو – پای عمل شده بعد”.

کلینیک فیزیوتراپی ما و شرق تهران ،محدوده ی میدان رسالت ،می تواند همراه بسیار خوبی برای روزهای قبل از جراحی و بعد از جراحی شما باشد تا بتوانید با  کیفیت حرکات خوب ،بدون درد و با خیالی راحت و هر چه سریع تر به زندگی عادی برگردید.

حسن بسیار خوب کلینیک ما طرف قرارداد بودن با بیمه ها می باشد که می تواند از نظر هزینه کمک زیادی به شما می کند.

بیمه های طرف قرارداد فیزیوتراپی مدنی:

طرف قرارداد تامین اجتماعی

طرف قرارداد خدمات درمانی

طرف قرارداد نیروهای مسلح

طرف قرارداد بانک سپه

طرف قرارداد بانک ملت

طرف قرارداد شهرداری

از طریق شماره های زیر با ما در تماس باشید.

لینک اینستاگرام