فیزیوتراپی سالمندان از جمله کاری هایی است که باید به دست متخصصان حرفه ای و البته با تجربه انجام شود. کلینیک فیزیوتراپی مدنی با در نظر گرفته مهم ترین نکات در حوزه فیزیوتراپی سالمندان تلاش کرده تا محیطی مجهز و ایمن را برای آن ها فراهم آورد.
فیزیوتراپی سالمندان به دو منظور اصلی انجام می‌گیرد:
- تقویت قوای جسمانی سالمندان
- بهبود آسیب دیدگی سالمندان
مقاله ای از فیزیوتراپی مدنی : فیزیوتراپی سالمندان، برای سالمندانی که در دوران نقاهت بعد از جراحت یا بیماری به سر می برند و برای کسانی که درد مزمن دارند، فیزیوتراپی می تواند به کاهش درد و بازگرداندن عملکرد های بدنی مانند انعطاف پذیری، قدرت، تعادل و هماهنگی کمک کند.
فیزیوتراپی برای سالمندان ترکیبی از روشهای کششی، پیاده روی، ماساژ، آب درمانی (hydrotherapy) ، لیزر درمانی، مگنت درمانی و تحریک الکتریکی است.
هدف از درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی برای سالمندان، آسان تر کردن انجام کارها و فعالیت های روزانه برای آنها است به طوری که سالمندان تا آنجا که ممکن است مستقل باشند.
با افزایش سن در تمام سیستم بدن تغییراتی رخ می دهد مثل کاهش قدرت عضلانی، تعادل ضعیف، کاهش بینایی، افزایش وزن، عدم هماهنگی اندام، مفاصل ضعیف و دردناک، درک پایین و توانایی کم در نشان دادن واکنش سریع به شرایط.
سالمندان اغلب به خوبی با این علایم کنار می آیند چرا که تغییرات آرام و به مرور زمان ایجاد می شوند و فرد با آن ها سازگار می شود.
اما در صورتی که تغییرات سریع باشند یا به یکباره چالش‌های مختلفی اتفاق بیفتند، تاثیری منفی روی استقلال و توان حرکتی فرد ایجاد خواهد شد.
نکته :
بیماری هایی همچون فشار خون بالا، مشکل شنوایی، بیماری های مزمن ریوی، آرتروز، دیابت و بیماری های نورولوژیکی تاثیری مهم روی توانایی های فرد یا مستقل بودن اش در منزل می گذارد.
شاید بالا رفتن از پله ها سخت به نظر برسد و قدم زدن تا مسافت های کمی طولانی طاقت فرسا بوده و فرد دیگر نتواند بارهایی مثل کیسه های خرید را به آسانی حمل کند.
این تغییرات نباید یکجا و به عنوان بخش غیر اجتنابی از زندگی قبول شوند چرا که می شود کارهای بسیاری جهت پیشگیری از انحلال توانایی ها و محدود سازی تاثیر آن ها انجام داد.
انواع فیزیوتراپی برای سالمندان
درمان دستی یا منوال تراپی (manual Therapy)، روش درمانی است که توسط درمانگر و با دست انجام می شود و هدف آن استراحت دادن به بیمار، کاهش درد و انعطاف پذیری بیشتر است. این درمان شامل موارد زیر است: ماساژ عضلات و بافت های نرم بدن برای آرام کردن بیمار، بهبود گردش خون و تسکین درد.
تکنیک تحرک دادن (mobilization)، که در آن از حرکات آهسته استفاده می شود تا با پیچ و تاب دادن و کشیدن مفاصل و استخوان ها آنها را به جای خود بازگرداند. این کار می تواند به شل کردن بافت مفصلی سفت کمک کند و انعطاف پذیری را افزایش دهد.
تکنیک منیپولیشن (manipulation)، که در آن از حرکات سریع و پر قدرت برای از بین بردن درد و تنظیم مفاصل و استخوان ها استفاده می شود.
برای از بین بردن درد، تورم و التهاب ناشی از بیماری هایی مانند آرتروز استفاده می شود. این درمان شامل استفاده از بسته های یخ (هر بار ۱۰تا ۱۵ دقیقه)، ماساژ با یخ و روش RICE می باشد. RICE مخفف کلمات استراحت، یخ، فشرده سازی و بالابردن (مثلا بالا نگه داشتن اندام آسیب دیده بر روی بالش) است.
گرمان درمانی:
گرما درمانی عضلات را آرام می کند و گردش خون را بهبود می بخشد. این کار برای از بین بردن سفتی مفاصل ناشی از ورم مفاصل و استخوان ها (osteoarthritis) یا سایر شرایطی که موجب شده باشد برای مدتى در بستر بى‌حرکت مانده باشید، مفید است. گرما، همچنین، قبل از ورزش کردن برای شل کردن عضلات استفاده می شود.
در روش آب درمانی (Hydrotherapy)، از آب برای درمان بیماری ها و حفظ سلامتی، بهبود بافت های نرم، افزایش جریان خون و آرامش بدن استفاده می شود.
تحریک الکتریکی از جریان الکتریکی برای ایجاد یک اثر دلخواه در بدن استفاده می کند. به عنوان مثال، جریان الکتریکی می تواند سیگنال های درد را برای از بین بردن احساس درد درگیر کند. نکته : تحریک الکتریکی برای منقبض کردن عضلات کسانی که دچار سکته مغزی شده اند و افراد مبتلا به آرتروز استفاده می شود.
تحریک الکتریکی اصطلاحی عمومی است که توصیف کننده ی استفاده از جریان الکتریکی برای اثر گذاشتن در بدن می باشد. تحریک الکتریکی کاربرد های مختلفی دارد. درمان با تحریک الکتریکی اغلب به همراه لیزر درمانی سرد(cold laser therapy ) استفاده می شود تا درمان بهتر انجام شود.
فیزیوتراپیست ها در هر جلسه به بیماران آموزش می دهند. به بیماران آموزش داده می شود که چگونه کارهای روزانه خود را انجام دهند، چگونه از بدن خود محافظت کنند تا دچار آسیب مجدد نشوند، چه تمرین هایی را در خانه انجام دهند و اینکه با توجه به مشکلات حرکتی که دارند، چگونه محیط خانه های خود را برای خودشان امن تر کنند.
اولتراسوند درمانی (Ultrasound) از امواج صوتی استفاده می کند و به منظور کاهش اسپاسم عضلات و آرام کردن ماهیچه ها قبل و بعد از ورزش به کار برده می شود.
درمان شرایط خاص با فیزیوتراپی
از نظر جامعه پزشکی، فیزیوتراپی می تواند برای کمک به افراد مبتلا به انواع بیماری ها و دارای شرایط سلامتی مختلف، مورد استفاده قرار گیرد، در بعضی موارد کاربرد فیزیو تراپی کاملا واضح است و در بعضی موارد دیگر کمتر.
اکثر افراد ۶۵ سال به بالا، آرتروز ستون فقرات دارند، حتی اگر علائم آن را نداشته باشند. فیزیوتراپی می تواند با استفاده از ورزش های آبی، بسته های گرم، تحریک الکتریکی و سایر تکنیک ها، نشانه های این بیماری که ممکن است در آینده ظاهر شوند را کاهش دهد.
برای بیماران سکته مغزی، فیزیوتراپیست ها از درمان با ایجاد محدودیت حرکتی در اندام ( constraint-induced movement) استفاده می کنند، در این روش شما مجبور هستید که از اندام ضعیف تر خود استفاده کنید (مثلا با بستن اندام سالم تر).
تمرین ذهنی برای انجام یک حرکت (motor imagery) و تمرین های ذهنی دیگر شامل تمرین و تکرارحرکات بدون انجام آن ها هستند. این کار موجب تحریک بخشی از مغز شما می شود که حرکت را کنترل می کند.
بیماران مبتلا به پارکینسون تمریناتی را انجام می دهند که انعطاف پذیری بدنشان را بهبود می بخشند و از حرکات روباتیک گونه ای که بر اثر بیماری ایجاد می شود، جلوگیری می کنند.
به بیمارانی که دچار بی اختیاری هستند آموزش داده می شود که چگونه عضلات خاصی را پیدا کرده و از آنها به درستی استفاده کنند. انجام تمرینات لگنی به تقویت عضلات کمک میکنند تا مثانه بهتر کنترل شود.
بیماران آلزایمر
بیماران مبتلا به آلزایمر می توانند از تمرین هایی استفاده کنند که به بهبود حافظه آنها کمک می کنند و شروع مشکلات جدی تر و بیشتر حافظه را به تاخیر می اندازند.
فیزیوتراپیست ها همچنین از روش “معکوس کردن” استفاده می کنند که در این روش فیزیوتراپیست به عنوان یک آینه عمل می کند و به بیمار نشان می دهد که چگونه حرکت کند. تکنیک های دیگر عبارتند از رقص و باغبانی، که به بیمار کمک می کنند تا بعضی حرکات مشخص را به خاطر بسپارد.
برای مقابله با بیماری انسدادی ریوی مزمن (COPD)، که تنگی تنفس را ایجاد می کند، از تمرین هایی استفاده می شود که می توانند با ورزش دادن به عضلات و افزایش ظرفیت هوازی، کوتاهی نفس را بهبود ببخشند.
فایده‌های فیزیوتراپی سالمندان
- افزایش تحرک و کاهش پوکی استخوان
- افزایش متابولیسم بدن
- افزایش تعادل بدن
- بهبود عملکرد ریوی
- کمک به تنظیم فشار خون و کاهش قند و چربی خون
- انعطاف پذیری و بهبود حرکت و عملکرد مفاصل بدن
- بهبود وضعیت قلبی عروقی با ورزش در دوران سالمندی
- استقلال و عدم وابستگی
فواید فیزیوتراپی در توانبخشی سالمندان
سالمندی دوره ای از زندگی است که به علت تغییرات ساختاری ایجاد شده در سیستم اسکلتی و ضعف ساختاری و تدریجی میتواند مشکلاتی را برای سلامت فرد سالمند ایجاد کند.
مشکلات ستون فقرات، شکستگی ها بخصوص شکستگی لگن، پوکی استخوان، آرتروز و بیماریهایی مانند سکته مغزی، پارکینسون و سایر عوارض ناتوان کننده میتواند در زندگی فرد سالمند اختلال ایجاد کند.
از این رو فیزیوتراپی و کاردرمانی نقش مهمی در توانبخشی افراد سالمند و بهبود کیفیت زندگی آنان دارد.
فیزیوتراپی درمانی مطمئن و ایمن است که نقش بزرگی در افزایش سطح سلامت سالمندان دارد.
کم تحرکی ناشی از افزایش سن موجب بروز پوکی استخوان شده و تحلیل عضلات، خشکی مفاصل و ناتوانی فرد سالمند را در پی دارد.
هر گونه عامل محدودکننده حرکتی مانند درد، عدم تعادل، سرگیجه، ناراحتی قلبی در فرد سالمند باید به موقع تحت درمان قرار بگیرد تا از عوارض بعدی جلوگیری شود.
فیزیوتراپی با استفاده از متدهای مختلف در بهبود شرایط سالمند و کاهش عوارض ناشی از سالمندی موثر است.
برخی از متدهای مورد استفاده در توانبخشی سالمندان
- استفاده از تحریکات الکتریکی برای افزایش و تقویت قدرت عضلات
- تمرینات برای حفظ و افزایش قدرت عضلات
- آب درمانی و انجام تمرینات در آب برای کاهش فشار به مفاصل
- آموزش تمرینات متناسب با شرایط جسمی سالمند
- حرکت دادن مفاصل توسط فیزیوتراپیست برای کاهش خشکی مفصل و بهبود توان حرکت مفصل
- آموزش تمرینات تعادلی برای بهبود تعادل و کاهش خطر افتادن
- کشش عضلات و تاندون های کوتاه شده
- آموزش سالمندان در زمینه انجام صحیح فعالیتهای روزانه
